Protesti u Beogradu: kako sačuvati energiju nezadovoljstva

Protest ispred Republičke izborne komisije (RIK) održan je na dan ubistva Olivera Ivanovića2018. godine u Kosovskoj Mitrovici ispred prostorija njegove stranke. Više hiljada građana prisustvovalo je obraćanju lidera opozicije, nakon kojih je uslijedila šetnja do Crkve Svetog Marka gdje su zapaljene svijeće.

Ubistvo lidera Građanske inicijative SDP Olivera Ivanovića i dalje je nerazjašnjeno, i šest godina kasnije tu nema nikakvog pomaka. Lider Narodnog pokreta Srbije Miroslav Aleksić rekao je tim povodom da „režim Aleksandra Vučića očito ne želi da se saznaju nalogodavci i izvršioci“, i podsjetio da je „jedino što se desilo to da je Bratislav Gašić u Skupštini optužio Njemačku da krije ubice Ivanovića, zbog čega se Vučić kasnije izvinjavao“.

Veza između tog tragičnog događaja i aktuelnih događaja u Srbiji je „sama vlast“, ističe za DW novinar Đorđe Vlajić: „Ima dosta dokaza da vlast nije uradila ništa da se razriješi to ubistvo. A sa druge strane, vlast je povezana i sa ovim zbog čega se protestuje, a to su nepravilnosti na izborima. Vučićev režim je spona između ta dva događaja, na koje se nadovezuju mnogi drugi koji Srbiju čine nedemokratskom i rekao bih paradržavom“, kaže Vlajić.

Građani spremni da istraju

Protesti koji su uslijedili nakon izbora za sada nisu dali previše rezultata i stiče se utisak da je vlastima svejedno da li je na ulicama par hiljada ili 100.000 ljudi. RIK je, kako se već tumači, neuobičajeno brzo proglasila konačne rezultate i pretpostavlja se da će neobično brzo biti formirana i nova vlada. Ako se posmatra iz ugla vlasti, to jeste tako, jer oni pokušavaju da minimiziraju narodno nezadovoljstvo, primjećuje Vlajić.

„S druge strane, građani bez obzira na broj, šalju poruku da postoji jedno jezgro građana koji nisu zadovoljni ovim što se dešava u Srbiji, i koji su spremni da istraju dok se nešto ne dogodi. Na ruku im ide i to što vlast pokazuje neku vrstu nervoze. Zato se i žuri da se formira vlada, a za beogradske izbore – ukoliko se ponavljaju – ističe se da je to zato što ne može da se formira vlast, čime se negira bilo kakva izborna krađa“, smatra naš sagovornik. 

Pravni put – put bez uspjeha?

Najnovije poruke američke administracije bi se mogle tumačiti i kao loš znak za srpsku opoziciju. U njima se opozicija poziva da borbu nastavi pravnim putem, dakle kroz institucije, i to je nešto što će režim Aleksandra Vučića objeručke prihvatiti. Jer, kako je upozoreno iz opozicionih redova na jučerašnjem mitingu, teško je tu računati na neki uspjeh kada je prije svega policija bila direktno uključena u izborni inženjering i podršku jednoj stranci i režimu, i kada su sve druge institucije pod strogom kontrolom režima.

Đorđe Vlajić skreće pažnju da „demokratska administracija (u Vašingtonu) s izvjesnom nelagodom posmatra bilo kakvo nasilje i napad na institucije nakon događaja na Kapitolu. To su na neki način vidjeli i ispred Skupštine Beograda. I to možemo čitati kao motiv da se pozove da se problemi rješavaju u institucijama. Mali problem, pod navodnicima, je to što institucije u Srbiji nisu nikakav oslonac za bilo kakav demokratski postupak. Na tom nivou su preporuke sa Zapada promašile metu“, navodi Vlajić.

Ohrabrenje iz EU

Opozicija kao veliko ohrabrenje navodi diskusiju Evropskog parlamenta o izborima u Srbiji koja se održava ove srijede 17. januara. Ona je uslijedila nakon izvjesnog protivljenja Evropske narodne partije, ali, kako kaže Andreas Šider, vođa delegacije Socijaldemokratske partije Austrije u EP, „čak je i Vladimir Bilčik na kraju morao da prizna postojanje mnogih nepravilnosti“. 

Stoga je i Marinika Tepić, kojoj je jučerašnji miting bio prvo obraćanje javnosti nakon štrajka glađu, napomenula da je „to ono za šta smo mi štrajkovali glađu. Nismo se obraćali kukavici prekoputa, već Evropi i svijetu. Danas cijela planeta zna da smo ih uhvatili u krađi“, rekla je ona. 

Predsjednik Pokreta slobodnih građana Pavle Grbović izjavljuje tim povodom da „polažemo nade da će s te strane konačno doći odlučna akcija. Drago nam je da su konzervativne snage, koje su bliske Aleksandru Vučiću, nadglasane, iako su se one, predvođene sramnim Vladimirom Bilčikom, svim silama trudile da do te rasprave ne dođe. To jesu ohrabrujuće vijesti i to da je naša borba na tri fronta spora, zahtijeva mnogo strpljenja, ali ima efekte“, smatra Grbović.

„Sudeći po načinu kako je to uneseno u dnevni red Evropskog parlamenta, mislim da je jasno da će Beograd zaraditi oštre kritike. Čeka se i konačni izvještaj OEBS-a o izborima, i sve to će biti neprijatna poruka za Beograd, koji je na veoma klizavom terenu kada su odnosi sa Evropskom unijom u pitanju“, naglašava i Đorđe Vlajić.

Odabrati najefikasnije metode

Ulični protesti, pravna borba, obraćanje međunarodnim predstavnicima, to su za sada načini borbe opozicije. Ima li opozicija na raspolaganju još nešto u toj borbi?

„Opoziciji su na raspolaganju svi metodi političke borbe, kako parlamentarni, tako i vanparlamentarni, ističe Đorđe Vlajić.

„Mogu da ne uzmu mandate, mogu da ih uzmu pa vrate, a u isto vrijeme da nastave sa uličnim pritiskom – sada je samo stvar procjene i političke pameti da odabere najefikasnije metode. U smislu da sačuvaju tu građansku energiju nezadovoljstva ovim što se događa u Srbiji“, zaključuje Vlajić za DW.

Pratite nas i na Facebooku, preko X-a, na Youtubeu, kao i na  Instagramu